Damak ve Dudak Yarıkları

Yeni doğan bebeklerde ise görülen bu hastalıklardan biri de dudak ve damaklar ile ilgili yarık sorunlarıdır.

• Damak - Dudak Yarığı Nedir?
• Damak - Dudak Yarığı Oluşmasının Nedenleri
• Damak - Dudak Yarıkları Kaç Yaşında Ameliyat Edilir ?
• Damak - Dudak Yarığı Tipleri Nelerdir ?
• Yarık Damak & Dudak Ameliyat Öncesi Hazırlık
• Damak - Dudak Yarıklarında Ameliyat Öncesi Beslenme Nasıl Olmalıdır?
• Damak - Dudak Yarıklarının Tedavisinde Ekipte Hangi Bölümler Yer Alır?
• Dudak ve Damak Yarığı Ameliyatı Ne Zaman ve Nasıl Yapılır?
• Ameliyat Sonrasında Bakım & Beslenme
• Olası Riskler ve Komplikasyonlar Nelerdir?
• Damak Yarığı Sonrasında Konuşma Terapisi Gerekir mi?
• Damak Yarığı Hastalarında İlave Uygulamalar Nelerdir ?

Damak - Dudak Yarığı Nedir?

Dudak yarığı (Cleft lip) halk dilinde “Tavşan dudak”, "Kurt ağızı“ olarak bilinen doğumsal bir anomalidir. Damak-dudak yarığı; anne karnında yüzün gelişimi sırasında birleşmesi gereken parçaların eksik birleşmesi veya hiç birleşememesi sonucu oluşan hastalıklardır.

Türkiye'de yaklaşık her 1000 doğumda 1 sıklığında görülen bu hastalık, sıklıkla dudakta, damakta  ve burun deliklerinde ayrışma şeklinde (tavşan dudağı görünümü) kendini gösterir. Hafif tipte olabileceği gibi tüm yüzü etkileyen ağır tipleri de görülebilir.

Damak - Dudak Yarığı Oluşmasının Nedenleri

• Genetik faktörler,
• Gelişimi etkileyen çevresel faktörler,
• Yakın akraba evlilikleri,
• Sigara,
• Epilepsi ilaçları,
• Vitamin eksiklikleri  ön planda olmakta iken bilinen bir neden olmadan da görülebilir.

Damak - Dudak Yarıkları Kaç Yaşında Ameliyat Edilir ?

Damak ve dudak yarığının ve beraberindeki burun yapısı bozukluklarının derecesine göre cerrahi tedaviler, çocuğun gelişimi sürecinde 3 aylık iken başlar 18 yaşına kadar birkaç seansta tamamlanmaktadır.

Damak - Dudak Yarığı Tipleri Nelerdir ?

1. Sadece dudak yarığı,
2. Sadece damak yarığı,
3. Hem dudak hem damak yarığı şeklinde olabilir.

Damak - dudak yarıkları hafif bir şekilde olabildiği gibi yüzün bir kısmını etkileyen damak ve dudağın tamamen ayrık kaldığı ağır tiplere kadar çeşitli formlarda görülebilir. Dudağın aşırı etkilendiği durumlarda genellikle burun yapısı da etkilenir. Damağın etkilenme özelliğine göre dişlerin gelişiminde sorunlar sıklıkla görülmektedir.

Yarık Damak & Dudak Ameliyat Öncesi Hazırlık

Dudak yarığı için genellikle 3 aylık olması, damak yarığı onarımı için 9 aylık olması beklenir; ancak bu aşamada diş hekimliğinin desteği ile hazırlanan damak apareyleri ile bebeğin beslenmesi ve yarığın bir miktar küçültülmesi sağlanabilir. Bu apereylerin burun gelişimine de destek olması sağlanabilir.

Damak - Dudak Yarıklarında Ameliyat Öncesi Beslenme Nasıl Olmalıdır?

Bebekler genellikle düşük ağırlıkta olsalar da anne sütü ve uygun standart formülle mamalarda ağızdan beslenerek ameliyat için uygun kilolara ulaştırılmaları gerekir. Dudak yarıklarında beslenme daha kolay olduğu halde, damak yarıklarında gıdanın burun boşluğuna kolay geçmesi ve reflülerin sık görülmesi nedeniyle bebeği beslenme sırasında düz yatırmak önerilmez, 45 derecelik bir eğimle başın yüksekte tutulması önerilir. 30 dakikadan uzun sürmeyen küçük miktarlarda ve sık sık beslenme önerilir. Bu bebeklerde daha fazla hava görüldüğünden sık sık gaz çıkartma ve ılık beslenme önerilidir. Bu bebeklerde emme yeterince yapılamadığından geniş ağızlı biberon veya kaşıkla beslenme önerilir.

Damak - Dudak Yarıklarının Tedavisinde Ekipte Hangi Bölümler Yer Alır?

Dudak ve damak yarıklı hastaların tedavisi uzun ve yoğun bir süreçtir. Bu süreçte;

• Plastik cerrahlar,
• Konuşma terapistleri,
• Diş hekimleri,
• Kulak burun boğaz uzmanları.

Gerekirse sosyal danışman veya psikologlardan yararlanılır. Damak yarığı olan bebeklerde genellikle orta kulakta sıvı birikimi sık olduğundan işitme problemi oluşmaması için belirli aralıklarda kulak muayenesi yapılması önerilir.

Dudak ve Damak Yarığı Ameliyatı Ne Zaman ve Nasıl Yapılır?

Dudak yarıklarında bebek genellikle yara izinin daha iyi iyileşmesi nedeniyle 3 ay civarında, Damak yarıklarında ise 9 ay civarında yeterli kiloya ulaşıldıktan sonra genel anestezi altında ameliyat edilir.

Yapılış aşamaları ise;

1. Ameliyat öncesinde bebeğin tahlilleri yapılır,
2. Anestezi konsültasyonu ve gerekirse pediatri konsültasyonu yapılarak ameliyat öncesi olası riskleriniz gözden geçirilerek güvenli bir şekilde anestezi alması sağlanır. 
3. Ameliyattan önce güvenli anestezi için bebek en az 4 saat aç bırakılır.
4. Ameliyat öncesi operasyonun planlanması amacıyla çeşitli çizimler ve fotoğraf çekimleri yapılır.
5. Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve dudak yarığının özelliğine bağlı olarak 1-2 saat sürer.
6. Ameliyat sırasında, yarığın iki kenarında dokular yaklaştırılarak ve dudak ve dudak bütünlüğü sağlanmaktadır.
7. Bu onarım sırasında yumuşak damak kasları da onarılmakta, bu şekilde çocuğun doğru konuşması amaçlanmaktadır.
8. Ayrıca başka yerinden kemik veya doku almak gerekir ise başka bir yerden kesi yapmak gerekebilir.

Ameliyat Sonrasında Bakım & Beslenme

Operasyon sonrası bebeği rahatlatan, hafif uyku veren ilaçlardan yararlanılır. Genellikle operasyon sonrası hemen sıvı ve gıda verilmez, 2 saat kadar sonra başlanır. Önce su daha sonra  anne sütü sağılarak dikkatlice ağzına damla damla kaşık veya şırınga ile verilir.

Emme yapması dikişleri gerebileceğinden istenmez engellenmelidir. Hastanın dikiş alanları temiz tutulmaya çalışılır. Bazen bebeklerin dudaklarını ve dikiş alanlarını oynamasını engellemek için kolluk tarzı aparatlar kullanılabilir. Dudak yarığı onarımında, dudak dikişleri  üzerine gerginliği azaltan bantlar uygulanır.

Ameliyat esnasında eğer emilmeyen dikişler kullanılmışsa 7 gün sonunda dikişler alınır. Dikiş alma işlemi genellikle ameliyathanede kısa süreli sakinleştirici altında yapılır. Ameliyat bölgesi iyileştikten sonra yara izini ve nedbe dokusunu azaltmak için uygun masajlar önerilir. Genellikle bebek ameliyattan 1 gün sonra taburcu edilir ve sonrasında 3. gün, 7. gün, 14. gün, 30.gün kontrollere çağrılır.

Damak Yarığı Ameliyatında ise yukarıdakilerden farklı olarak, damak yarığı onarımında emilen dikişler kullanılır, alınmasına ihtiyaç yoktur. Damak yarığında operasyon bölgesinde ilk günlerde ödem, hafif kanama ve kaşıntı beklenen bir bulgudur. Çocuğun ağzının içine sokabileceği ve operasyon bölgesini kaşıyarak zarar verebileceği biçim ve incelikte, eşya ve oyuncakları ortamdan uzaklaştırmak gerekir. Ayrıca çocuğun dilinin geri kaçmasını önlemek için diline bir dikiş konulmuş olabilir. Bu acil durumlarda dili öne çekmek için uygulanır ve genelde ertesi gün alınır.

Olası Riskler ve Komplikasyonlar Nelerdir?

Yarık dudak ve damak ameliyatlarından sonra nadiren bazı komplikasyonlar (istenmeyen ancak ortaya çıkması olası sorunlar) görülebilir. En sık görülen komplikasyonlar;

Bu ameliyatlardan sonra enfeksiyon nadiren gelişebilir ve bunun oluşmaması için hastaya uygun antibiyotikli şuruplar reçete edilir. Dudak yarığı ameliyatlarından sonra nadiren yara gerginliğine, enfeksiyona veya bebeğin elleri ile dikişleri oynamasına bağlı dikiş ayrışması görülebilir, bu durumda gerekirse yeniden dikiş atılması uygulanabilir.

Dudak onarımlarından sonra daima yara izi kalır. Bu yara izleri genellikle kabul edilebilir düzeyde olur, ancak bazen anormal yara izleri oluşursa düzeltme müdahaleleri gerekebilir.

Damak yarığı ameliyatı sonrası nadiren ağız içinden hafif sızıntı şeklinde kanamalar görülebilir, bunun miktarı artarsa kan verilmesi gerektiği gibi kanamayı durdurmak için çok nadir olarak tekrar cerrahi müdahale gerekebilir. Bu ameliyatlardan sonra enfeksiyon oluşmaması için hastaya uygun antibiyotikli şuruplar reçete edilir. Damak ameliyatları sonrasında bazı vakalarda damak fistülü denen küçük delikler kalıcı olabilir, bu durum kalıcı olursa 2. bir cerrahi işlem genellikle gerekli olur.

Damak Yarığı Sonrasında Konuşma Terapisi Gerekir mi?

Yarık damaklı hastalarda başarılı cerrahi sonuca rağmen damak kaslarının yeterince çalışmamasına bağlı konuşma bozuklukları sık görülür.

Onarım sırasında yumuşak damak kaslarının olması gereken şekle getirilmesi bu konuşma bozukluğunun azaltılmasına yardımcıdır; ancak tek başına ameliyat çoğu zaman yeterli olmaz, ek olarak bir takım konuşma egzersizleri ve terapileri gerekebilir. Bu nedenle çocuğa, hem ailenin desteği, hem de 4-5. yaşta yapılması gereken bir konuşma terapisi desteği gerekir.

Damak Yarığı Hastalarında İlave Uygulamalar Nelerdir ?

Damak yarığının çok kubbeli ve yumuşak damak boyunun kısa olması, damak yarığı ameliyatlarının tek başına iyi netice vermesine imkan sağlamaz. Bu durumda farengeal fleb veya arka duvar augmentasyonu adı verilen ilave girişimlerle, havanın ağız boşluğuna kilitlenerek buruna kaçmasını engelleyen ve dolayısıyla çocuğun daha normal ve sağlıklı sesler çıkarmasını kolaylaştıracak müdahaleler uygulanır. Damak yarığı hastalarında yumuşak damak sorunları, burun ve diş gelişim sorunları görülebildiğinden ilave işlemlerin uygun zamanda ve doğru şekilde yapılabilmesi için doktorunuzun takiplerini hiçbir zaman kesmemeniz gerekir.

Damak ve Dudak Yarıkları Süreci

İyileşme Süreci

-

Operasyon Süresi

1 Buçuk - 2 Saat

İşe Dönme

-

Hastanede Kalma Süresi

1-5 gün

Hassasiyet Süresi

7-14 gün

Antestezi Türü

Genel anestezi